Zaburzenia lękowe i osobowości

ZABURZENIA LĘKOWE

Zaburzeniom lękowym, o ile towarzyszom im nagłe napady paniki lub ostrej depresji, wyraźnie zwiększają ryzyko samobójstwa. Osiowe objawy tych zaburzeń to: nadmierne lęki, zmartwienia, zakłócenia snu, napięcie mięśniowe, drażliwość, zmęczenie, pobudzenie- maja charakter chroniczny. Często pojawia się również depresja.. pod wpływem napadów lękowych dokonuje się wiele zamachów samobójczych. Napad lękowy definiuje się jako możliwy do wyodrębnienia okres intensywnego strachu lub dyskomfortu psychicznego, któremu towarzyszą takie dolegliwości somatyczne i psychiczne takie jak kołatanie serca, pocenie się, rozdygotanie, spłycony oddech, ból w klatce piersiowej i ostry lęk przed śmiercią lub szaleństwem. Tego rodzaju epizod często kończy się wezwaniem pogotowia, ponieważ chory ma wrażenie, że właśnie przechodzi atak serca. Jeśli napady lękowe zbyt często się powtarzają, mogą wzbudzić poczucie rozpaczy i beznadziejności, jak również doprowadzić do izolowania się danej osoby od społeczeństwa, w celu uniknięcia sytuacji, która mogłaby wywołać kolejny atak. Ostre stany lękowe należą do istotnych prognostyków samobójstwa.

Może natomiast dziwić, iż zaburzeni obsesyjno- kompulsywne jako jedyna poważna psychiczna choroba wydaję się nie zwiększać ryzyka samobójstwa. Chociaż charakterystyczne dla tej nerwicy natrętne myśli i powtarzające się zachowania- takie jak szorowanie rak do krwi lub wielokrotne sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte- są wysoce stresujące, pochłaniają mnóstwo czasu i dezorganizują niemal wszystkie obszary życia, w większości badań stwierdzono, że osoby cierpiące na nerwicę natręctw rzadko popełniają samobójstwo, chyba, że choroba przybiera skrajnie nasiloną postać lub towarzyszy jej depresja.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Zgodnie ze stereotypowym przekonaniem samobójstwa to produkt umysłu rozstrojonego. Chociaż taki pogląd jest sporym uproszczeniem, samobójstwu istotnie towarzyszą zaburzenia osobowości. Zaburzenia osobowości oznaczają utrwalone nieprawidłowe cechy i wzorce zachowań, które:

• nie poddają się wpływom otoczenia
• wyraźnie odbiegają od obowiązujących norm i zwyczajów
• uniemożliwiają prawidłowe przystosowanie się
• upośledzają funkcjonowanie.

Nierzadko cechy osobowości utrzymują się stale i są akceptowane przez pacjenta(tzw. Zaburzenia zgodne z ego) nawet wtedy, gdy przysparzają mu trudności.

Większość zaburzeń osobowości rozwija się w dzieciństwie i utrwala się przed 20 r. ż. Niektóre postacie pojawiają się później w następstwie organicznego uszkodzenia mózgu. U podłoża niektórych zaburzeń leżą czynniki biologiczne, niewykluczone, że genetyczne(np. Zaburzeni schizpotypowe lub borderline- czyli z pogranicza).

Zaburzenie typu borderline jest zaburzeniem osobowości na pograniczu nerwicy i psychozy i ogólnie definiuje się jako strukturę psychiczną, którą cechują powikłania w stosunkach międzyludzkich oraz impulsywne, autodestrukcyjne zachowania. Wśród objawów wymienia się kłopoty z utrzymaniem bliskich relacji z ludźmi, pracy, chroniczne uczucie pustki, lęk przed porzuceniem, okresy intensywnej złości, raptowne wahania nastrojów (zmieniające się w cyklach godzinnych- i to różni borderline od CHAD), podcinanie żył, zachowania samobójcze, bicie głową w ścianę. -noc117 niestabilność emocjonalna (nadmierne emocje w jednych momentach i brak uczuć w innych); intensywność i niestabilność relacji z innymi ludźmi (przechodzenie pomiędzy ekstremami – idealizacji i dewaluacji, miłości i nienawiści); niestabilny i zaburzony obraz własnego „ja” (brak stabilnej wiedzy o tym kim się jest i czego się chce, błędna samoocena).

Z kolei antyspołeczne zaburzenie osobowości, często zaczynające się w dzieciństwie, charakteryzuje się lekceważeniem praw innych osób, brakiem empatii, nadmierna agresją, patologiczna kłamliwością, niezdolnością do odczuwania wyrzutów sumienia i fizycznym okrucieństwem. Normy społeczne zaczynają łamać już we wczesnym okresie życia- wagarują, wdają się w bójki, uciekają z domu. Osoby o antyspołecznym zaburzeniu osobowości można spotkać wśród bandytów i oszustów(u większości seryjnych morderców), ale ten typ zaburzeń występuje również często wśród odnoszących sukcesy polityków i biznesmenów, którzy stawiają karierę, pieniądze i władzę nad wszystko i wszystkich.

Zaburzenia osobowości z pogranicza oraz osobowość psychopatyczna stwierdzono u 5-10% osób, które odebrały sobie życie. Szacunki w tej dziedzinie nie są jednolite, powszechnie jednak przyjmuje się, że zaburzenia osobowości siedmiokrotnie zwiększają ryzyko samobójstwa. Aż u 1/3 młodych samobójców diagnozowano zaburzenia osobowości z pogranicza, a diagnoza ta jest również nadpreprezentowana zarówno w klinicznej, jak i ogólnej próbie samobójców. Ciekawe, że wiemy względnie niewiele o tym, jak zaburzenia osobowości zwiększają zagrożenie śmiercią samobójczą- być może dlatego, że dobrze pasują one do stereotypowego obrazu samobójczego umysłu. Wydaje nam się, że intuicyjnie osiągnęliśmy oczywiste wyjaśnienie, rezygnujemy więc ze szczegółowych badań. Na ryzyko narażone są osoby zwłaszcza o wyraźnie labilnym nastroju, agresywne, impulsywne, a zarazem wyobcowane z grupy rówieśniczej, szczególnie jeśli dodatkowo nadużywają alkoholu lub narkotyków. Osobowość z pogranicza cechuje również tych, którzy usiłowali popełnić samobójstwo, ale im się nie udało. Próbę samobójczą podejmują często pod wpływem impulsu, w okresie dużego, nie dającego się kontrolować napięcia.

WSPÓŁWYSTĘPOWANIE ZABURZEŃ

Wielu samobójców cierpi na kilka rozmaitych zaburzeń jednocześnie. Fakt ten rzuca, być może, światło na wpływ zaburzeń natury psychiatrycznej na zachowania samobójcze. Shafii i współpracownicy na przykład badając samobójstwa nastolatków w USA, stwierdzili w badanej próbie wysoki- 81%- odsetek współwystępowania zaburzeń w porównaniu z 29% w grupie kontrolnej. U 9% chłopców i 67% dziewcząt, którzy odebrali sobie życie, stwierdzono zaburzenia natury klinicznej, a prawie jedna trzecie wszystkich badanych miała jednocześnie zaburzenia kliniczne i zaburzenia osobowości. Brent i współpracownicy(1993) przez cztery lata prowadzili w zachodniej Pensylwanii imponujące badania nad nastoletnimi samobójcami. Interesowała ich nie bezwzględna doniosłość czynnika ryzyka samego siebie, lecz rola współwystępowania zaburzeń. Najważniejszym pojedynczym czynnikiem ryzyka okazała silna depresja, jednakże nadużywanie narkotyków i zaburzenia zachowania były ważnymi korelatami, gdy występowały jednocześnie z zaburzeniami afektywnymi. Narkotyki są istotnym czynnikiem ryzyka, kiedy towarzyszom zaburzeniom afektywnym. U dorosłych istotna jest również depresja alkoholików. Jednak trzeba być w tej kwestii ostrożnym. W wielu badaniach nad współwystępowaniem zaburzeń nie użyto grupy kontrolnej, co znacznie zmniejsza uogólniającą wartość wyników.

Alkoholizm, zaburzenia osobowości i schizofrenia wiążą się również z próbami samobójczymi. W jednych z badań stwierdzono, że u pacjentów dokonujących samouszkodzeń najczęściej diagnozowanym zaburzeniem psychicznym jest nieprzystosowanie (41,75), w następnej zaś kolejności depresja(19,6%) i zaburzenia osobowości (12,3%).