Zaburzenia psychiczne w Polsce

Następny artykuł serii – Zaburzenia psychiczne występujące po wypadkach

ZABURZENIA PSYCHICZNE LUDNOŚCI W POLSCE. EPIDEMIOLOGIA PSYCHIATRYCZNA.

Termin epidemiologia pochodzi z greckiego i oznacza naukę o częstości i rozmieszczeniu się chorób w populacjach ludzkich oraz czynnikach determinujących tę częstość i rozkład.

Podstawy współczesnej epidemiologii stworzył w połowie lat XIX angielski lekarz John Snow. Na podstawie analizy zapadalności i rozmieszczenia przypadków na cholerę zidentyfikował on źródła choroby i określił sposoby szerzenia się epidemii. Przez wiele lat epidemiologia traktowana była jako dział medycyny zajmujący się jedynie rozpowszechnieniem chorób zakaźnych i ich zapobieganiem. Dopiero od lat 30 XX wieku stopniowo zaczęło się zmieniać podejście do epidemiologii, co rozszerzyło obszar badań o inne dziedziny medycyny, a także zakres jej zadań.

W psychiatrii, epidemiologia dzięki badaniom populacyjnym, stwarza możliwość poszukiwania odpowiedzi na pytania dotyczące etiologii i istoty zaburzeń psychicznych oraz ich skutków w życiu danej osoby. Pozwala ocenić wpływ czynników psychospołecznych na rozwój i przebieg poszczególnych zaburzeń jak również określić zapotrzebowanie na usługi lecznicze i opiekuńcze wraz z oceną ich jakości i dostępności.

Ponadto powszechnie akceptowany jest pogląd, że kondycja psychiczna każdego człowieka zależy zarówno od stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, a także od subiektywnego poczucia zadowolenia z życia oraz akceptacji istniejącej sytuacji osobistej, rodzinnej społecznej, zarówno w wymiarze jednostkowym, jak i ogólnym.

Stan zdrowia psychicznego jak można się domysleć zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą uwarunkowania kulturowe, społeczne, ekologiczne, biologiczne oraz demograficzne i ogólnozdrowotne. Również istotną rolę pełnią czynniki polityczne, które na ogół są niedoceniane. To oni mają wpływ na ustrój, dostępność środków psychoaktywnych tj. alkohol, czy narkotyki. Decydują również ile pieniędzy przeznaczą na ochronę zdrowia, wychowanie, edukację.

Występowanie zaburzeń psychicznych związane jest w istotny sposób z cechami demograficznymi społeczeństwa. Wiadomo, że wraz ze starzeniem się populacji wzrasta rozpowszechnienie tych zaburzeń. Pogarsza się sprawność intelektualna oraz ujawniają się zaburzenia charakterologiczne osobowości. U wielu osób zwłaszcza w wieku 50 lat nasilają się zaburzenia depresyjne, miażdżycowe, pojawia się również demencja, a także psychozy przedstarcze i starcze. Coraz powszechniejsza staje się w wielu krajach- także w Polsce choroba Alzheimera.

Co sprzyja, od czego zależy występowanie zaburzeń psychicznych

Badania przeprowadzone w USA wykazały, iż czynnikami sprzyjającymi są:

• osłabiona komunikacja między ludźmi,
• występowanie dezintergracji społecznej, a zwłaszcza:
  • ubóstwo
  • brak poczucia przynależności do określonej grupy społecznej,
  • ograniczone możliwości dawania i otrzymywania miłości,
  • brak „ładu moralnego”.

Podobne wnioski nasuwają się z badań Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Wynika z nich, że obserwowany obecnie wzrost zaburzeń psychicznych w Polsce jest skutkiem przede wszystkim nasilenia deprywacji społecznej i bezrobocia oraz towarzyszącym im wszelkim konsekwencjom społecznym.

Jakie jest faktycznie rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych w społeczeństwie? Ilu jest chorych?

Trudno dać jednoznaczna odpowiedź. Przeprowadzeni badań jest skomplikowane, oraz bardzo kosztowne. Natomiast dostępne dane z placówek leczniczych obrazują jedynie rozpowszechnienie ujawnione, a nie realne. Zaburzenia psychiczne oraz choroby na tym tle wciąż są tematem tabu i bywa, że wiele osób nie zgłasza się do lekarza z danym problemem.Nic dziwnego, że otrzymane wyniki są rozbieżne.

Szerokie badania epidemiologiczne przeprowadzono przede wszystkim w USA i w Europie Zachodniej. Wykazały one, że zaburzenia psychiczne występują u 10-50 % populacji, schizofrenia u 0,6-1% społeczeństwa, depresja u 0,3-1,5%m nerwice 8-15% a zaburzenia osobowości nawet do 20% badanej populacji. Wśród dzieci upośledzonych umysłowo jest 2-3%.

Bardzo rozpowszechniane są też problemy alkoholowe oraz uzależnienie od alkoholu, np. w USA 4-10%.

W Polsce rezprezentatywne badania przeprowadzono w okolicach Płocka i Ciechanowa, wykazały występowanie różnych zaburzeń psychicznych u 12% populacji, w tym chorób psychicznych wśród 1,5-2%.

Podobne badania w Warszawie wykazały (w latach 70) zaburzenia nerwicowe u ok.20% badanych osób.

Przeprowadzone w późniejszych latach badanie w Polsce wykazały, że rozpowszechnienie zaburzeń- choroby psychiczne stanowiły ok. 6%. Z danych tych wynika, że u ok. 2 mln. Polaków występują różne zaburzenia psychiczne. Nie wszystkie osoby u których występują takie zaburzenia, zgłasza się do specjalisty: lekarza- psychiatry. Większość (2/3) tych osób zgłasza się do lekarzy ogólnych, neurologów, skarżąc się na ogół na dolegliwości psychosomatyczne, różne objawy nerwicowe, a nawet depresyjne (niekiedy przybierające postać tzw. depresji maskowanej) np. wśród pacjentów leczonych w szpitalach ogólnych objawy depresyjne stwierdzono u 20-30% chorych, zaś wśród pacjentów zgłaszających się do lekarza ogólnego objawy depresyjne stwierdza się u 6-17% chorych. Część zgłaszanych objawów i dolegliwości jest pośrednio lub bezpośrednio związana z nadużywaniem alkoholu przez pacjenta lub jego najbliższej rodziny.

W Polsce od ponad 30 lat zbierane są dane z placówek lecznictwa psychiatrycznego i odwykowego, tj. z poradni i szpitali psychiatrycznych oraz oddziałów psychiatrycznych zlokalizowanych przy szpitalach ogólnych.

Oto bardziej szczegółowe dane z tych placówek z lat 1970-1994

I. LECZENIE AMBULATORYJNE

Poradnie zdrowia psychicznego.

W 1970 zarejestrowano 435, 6 tyś. Pacjentów.

• 1980 – 455,1
• 1990 – 519,3
• 1993 – 555,6
• 1994 – 594,5

Współczynniki na 100 tyś. Populacji ogólnej kształtowały się się odpowiednio:

• 1970- 13,4
• 1980- 12,8
• 1990- 13,6
• 1994- 15,4

Wśród wszystkich pacjentów leczonych ambulatoryjnie najczęściej stwierdza się:

• nerwice ok. 36%
• zaburzenia alkoholowe 14%
• psychozy schizofreniczne 13%
• choroby afektywne 8%
• uzależnienie od środków narkotycznych 1%
• psychozy starcze i przedstarcze 2%
• upośledzenie umysłowe 4%

Należy podkreślić, że rejestrowane rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych w mieście jest o 65% większe niż na wsi. Wśród kobiet rozpowszechnienie to jest nieco większe- o kilka %- niż wśród mężczyzn, u których wyraźnie dominują zaburzenia alkoholowe.

PORADNIE ODWYKOWE- DLA ALKOHOLIKÓW

W 1980 zarejestrowanych było 114 tys. Pacjentów-dobrowolnych i przymusowych.

• 1985 – 93,5
• 1990 – 98,5
• 1993 – 87,3
• 1994 – 96,7

Wskaźniki na 1 tyś. Mieszkańców wynosiły odpowiednio:

• 1980-2,3
• 1985-2,5
• 1990-2,6
• 1994-2,5

PORADNIE DLA NARKOMANÓW

• W 1980- 2,3 tys.
• 1985- 4,6
• 1990-2,8
• 1995-4,6

Najwięcej narkomanów zarejestrowano w Warszawie, Katowicach, Gdańsku, Jeleniej Górze, Legnicy, Wrocławiu.

II. OPIEKA STACJONARNA

• W 1970 leczono w szpitalach 123 tyś. Pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.
• 1980 – 161,5
• 1990 – 168,1
• 1994 – 180

Wskaźniki na 1 tyś. Mieszkańców wynoszą odpowiednio:

• 1970-3,8
• 1980-4,5
• 1990-4,4
• 1994-4,6

WŚRÓD ROZPOZNAŃ NAJCZĘŚCIEJ STWIERDZA SIĘ:

• psychozy schizofreniczne- 30,5
• zaburzenia alkoholowe(psychozy i zespół zależności alkoholowej)- 28%
• choroby afektywne- 8%
• uzależnienie od środków narkotycznych- 4%
• upośledzenie umysłowe- 2,7%
• psychozy starcze i przedstarcze –4%

Z pogłębionej analizy wynika 1,5 razy częściej hospitalizowani są mieszkańcy miast i wsi. Częściej hospitalizowani są mężczyźni niż kobiety, co może wynikać ze znacznego wzrostu przyjęć do szpitali z powodu psychoz alkoholowych i uzależnienia od alkoholu.