Strach – 6 podstawowych emocji

Następny artykuł serii – Kultura, głosy i schizofrenia

Strach

Nie ma takiej osoby na świecie, która nigdy nie doświadczyłaby tej emocji, a to dlatego, że choćby już przy narodzinach, narodek opuszczając dotychczas pewne, ciepłe i bezpieczne miejsce nagle jest bombardowany bodźcami, których jeszcze nie zna, więc się boi. Znajduje się wówczas pod silnym stresem, który chwilę później zostaje opanowany, gdy znów zbliża się do matki i słyszy od dawna znany mu dźwięk – bicie jej serca. To jest właśnie ta cecha o której zapominamy, że strach zawsze można przezwyciężyć i sprawić, że przestaniemy się czegoś obawiać. Ludzie natomiast często tkwią w błędnym przekonaniu, że coś co tak naprawdę sami wytworzyli (obawa przed publicznymi wystąpieniami, strach przed psami), ponieważ nic nie bierze się „z nieba” – ma całkowitą władzę nad nimi, a oni nie są w stanie nic z tym zrobić. Nie mówię tutaj o poważnych fobiach, czyli zaburzeniach nerwicowych wymagających specjalistycznej pomocy. No dobrze, ale zacznijmy od początku…

CO TO JEST STRACH?

Jest to emocjonalne napięcie spowodowane jakimś bodźcem, które możemy odczuwać z małą lub dużą intensywnością. Wówczas czujemy się zagrożeni, ponieważ obawiamy się, że coś może sprawić nam ból. Podświadomie strach ma nas chronić przed owym niebezpieczeństwem.

JAK?

Udowodniono, że za powstawanie strachu odpowiedzialne jest ciało migdałowate. Odkryła to grupa neurologów, którzy zbadali przypadek jednej z pacjentek, u której w wyniku bardzo rzadkiej choroby mózgu zaniknęło ciało migdałowate. Wówczas jej repertuar podstawowych emocji zmniejszył się o możliwość odczuwania strachu. Co ciekawe, gdyby ktoś przystawił jej pistolet do głowy, to miałaby pełną świadomość, że powinna w tym momencie odczuwać strach, ale po prostu tego nie potrafiła. Wiązało się to również z nieumiejętnością odczytywania strachu i innych ludzi. W momencie lęku i podświadomego niepokoju nie ujawniała się u niej ta cała misterna architektura ciała migdałowatego, jako centralnego systemu alarmowego mózgu – w porównaniu do normalnego człowieka.

Strach objawia się na różne sposoby, możemy zauważyć bardzo mocno widoczne zmiany w zachowaniu czy fizjologii, ale są to też mikroobjawy, które dostrzeże tylko bardzo spostrzegawcza osoba. Na pierwszy plan mogą wysunąć się wysoko podniesione, wyprostowane brwi i ściągnięte do siebie. Górne powieki są również podniesione, a dolne napięte, natomiast oczy stają się zaokrąglone, nieco wybałuszone. Istotną rolę grają również zmarszczki, które mogą się pojawić nad brwiami i nosem. Ponadto można dostrzec u przestraszonego osobnika zaciśnięte i podłużne usta, a cała sylwetka niejako chowa się i zaokrągla, cofamy głowę i skrywamy w ramionach. Z mniej widocznych objawów możemy wymienić: podniesione tętno, drgania, zwiększoną potliwość i temperatura np. na rękach czy karku (kiedy oblewa nas tzw. zimny pot), suchość w gardle.

LĘK

Termin ten w odróżnieniu od strachu jest związany z niebezpośrednim poczuciem zagrożenia tj. na przykład lęk przed ugryzieniem węża. Nie ma realnego niebezpieczeństwa, ale i tak się tego boimy. Jest to także długi stan mentalnego zaniepokojenia, który ma niewiadome pochodzenie. Wiąże się to także z jego patologiczną odmianą wówczas, gdy zaczyna być on dominujący i przejawia się w naszych zachowaniach, które ograniczają naszą swobodę, a w konsekwencji prowadzą do zaburzeń. Reakcje lękowe bowiem tracą swoją funkcję, gdyż są nieadekwatne do bodźców.