Psychoza to termin pojawiający się dość często oraz pozornie znany, używa się go bowiem do nazywania wszelkich zachowań uznanych za niezgodne z powszechnie przyjętymi normami. Jednak wielu z nas nie ma pojęcia, co się za nim dokładnie kryje i z czym zmaga się osoba dotknięta zaburzeniem psychotycznym.
Definicja i współwystępowanie
Psychozę definiujemy jako stan umysłu związany z nieprawidłowym postrzeganiem, myśleniem i definiowaniem rzeczywistości. Wówczas jednostka ma trudności z oceną, co jest prawdziwe, a co nie. Warto również podkreślić, iż analizowane zaburzenie może być powodowane przez wiele różnorodnych czynników oraz nie może być ono rozpatrywane jako osobna jednostka chorobowa. Należy jednak wyróżnić psychozy reaktywne oraz psychozy egzogenne. Pierwsza grupa zaburzeń wywoływana jest przez traumy oraz stresujące doświadczenia oraz zazwyczaj mija samoistnie. Druga grupa psychoz to stan spowodowany przez czynniki zewnętrzne – leki, choroby, udary, a ich przebieg oraz leczenie zależy od przyczyn oraz skali zaburzenia.
Można również wyodrębnić podtypy chorób psychicznych, które mimo iż posiadają odmienne objawy, łączy je występowanie psychozy. Są to m.in.: schizofrenia, zaburzenia schizoafektywne oraz choroba dwubiegunowa, zwana także psychozą maniakalno-depresyjną. Chorobę dwubiegunową wywołują zaburzenia w wydzielaniu serotoniny, dopaminy oraz noradrenaliny, co wyzwala cykliczne stany psychozy (manii) bądź depresji.
Przyczyny
Do różnorodnych przyczyn psychozy (epizodu psychotycznego) zaliczyć można: czynniki środowiskowe (np. alkohol, narkotyki, dopalacze, leki na receptę, niektóre choroby somatyczne), choroby psychiczne – np. schizofrenia, choroby zakaźne, choroby mózgu oraz bezsenność. Mimo to jednoznacznie nie da się określić jej przyczyn, a niektóre hipotezy twierdzą, iż czynniki ryzyka tworzy kombinacja czynników środowiskowych, genetycznych oraz psychologicznych. Można jednak wskazać grupy wiekowe – wg płci – które najbardziej narażone są na doświadczenia psychotyczne. Są to mężczyźni w wieku 15-30 lat oraz kobiety w wieku 15-35 lat, a zatem przede wszystkim osoby młode.
Objawy
Objawy charakterystyczne dla psychozy to: halucynacje, omamy słuchowe, synestezja, bełkotliwa i niezrozumiała mowa, urojenia oraz chłód emocjonalny czy zubożenie reakcji oraz mimiki. Należy również pamiętać, iż osoba dotknięta zaburzeniem psychotycznym może mieć objawy pozornie niekojarzone z psychozą – między innymi: lęki, depresję oraz problemy z zasypianiem. Istnieje też lista zachowań, które mogą stanowić znaki ostrzegawcze, np. spadek wydajności w nauce lub pracy, problemy z koncentracją, wycofywanie się z życia społecznego, paranoiczne myśli, niepokój, trudności w komunikacji z rówieśnikami oraz w odróżnianiu fikcji od rzeczywistości. Oczywiście, nie wszystkie tego typu zachowania prowadzą do poważniejszych konsekwencji, jednak mogą stanowić istotne podłoże diagnostyczne psychozy w przyszłości.
Leczenie
Leczenie objawów psychotycznych obejmuje zarówno psychoterapię (np. terapię kognitywno-behawioralną), jak i farmakoterapię.
Farmakoterapia opiera się na lekach przeciwpsychotycznych, które pomagają zredukować negatywne skutki psychozy przewlekłej. Warto jednak pamiętać, iż każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie i do niego jest dopasowywane odpowiednie leczenie. Oczywiście, większość psychoz jest całkowicie uleczalna i stanowi jedynie krótkotrwały problem związany ze spożywaniem używek bądź związana jest z innymi chorobami psychicznymi. Istotne jest jednak, aby nie lekceważyć objawów występujących w otoczeniu. Szybkie wykrycie zaburzenia wiąże się bowiem z bardziej skutecznym leczeniem. Należy mieć również na uwadze, iż osoby bliskie powinny podchodzić do chorego ze spokojem, nie wdawać się w kłótnie oraz możliwie unikać przymusu. To szczególnie ważne, ponieważ osoba doświadczająca omamów i urojeń może traktować bliskich jako swojego wroga bądź też być przerażona ich reakcjami. Co więcej, jest to choroba, która może doprowadzić do tragicznych wypadków w otoczeniu oraz samobójstwa chorego. Osoba ta nie jest bowiem świadoma symptomów oraz irracjonalności swoich wizji, dlatego też ważne jest poszerzanie wiedzy społeczeństwa na temat choroby, co zapobiega wykluczeniu społecznemu oraz dyskryminacji.
Podsumowując, psychozy to rozległy temat obejmujący zaburzenia postrzegania rzeczywistości przez chorego –m.in. halucynacje, omamy słuchowe, bełkotliwą mowę, zubożenie mimiki. Może być on związany zarówno z chorobą psychiczną, traumatycznym przeżyciem jak i nadużywaniem substancji. Niektóre z nich są przejściowe i ustępują same, jednak mogą również stanowić problem przewlekły, który wymaga zażywania leków oraz długoletniej terapii.