Konformizm, konformista – wpływ otoczenia

KONFORMIZM

Kiedy i dlaczego?

Amerykańska kultura akcentuje wagę nieulegania konformizmowi. Uważają siebie za naród surowych indywidualistów. Za ludzi, którzy samodzielnie myślą, zawsze stawiają czoło trudnościom i płyną pod prąd, jeżeli wydaje się im to konieczne. Takie kulturowe samowyobrażenie zostało ukształtowane przez sposób, w jaki naród powstał i historyczne doświadczenie związane z ekspansją na Zachód, „ ujarzmianiem” Dzikiego Zachodu. Mężczyzn i kobiety, którzy byli pionierami w tym kraju, cechowała niezależność i wytrwałość w przekształcaniu marzeń w rzeczywistość. Mitologia amerykańska celebrowała wyrazistą indywidualność na wiele sposobów. I tak np. jedną z najdłużej trwających i najbardziej popularnych kampanii reklamowych w historii Ameryki jest „ Malboro Man”. Począwszy od 1955r. Zdjęcie samotnego kowboja z bezkresną panoramą w tle przyczyniło się do wysokiej sprzedaży tej marki papierosów. Ten prosty, sugestywny wizerunek najwyraźniej mówi nam coś o nas samych, coś co chcielibyśmy słyszeć i czego lubimy słuchać. Mówi nam, że sami podejmujemy decyzje i że nie jesteśmy słabymi konformistami pozbawionymi kręgosłupa. Nie jesteśmy marionetkami, jesteśmy graczami.

Czy rzeczywiście jesteśmy istotami nonkonformistycznymi?

Konformizm: to zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi. Niestety czasem ludzie dają się złapać w pułapkę wpływu społecznego. Same rezultaty konformistycznych mogą się różnie kształtować – od użyteczności i szlachetności do histerii i tragedii. Konformizm nie jest sam w sobie ani „dobry” ani „zły”. Jeżeli będziemy wiedzieli kiedy i dlaczego ludzie ulegają wpływom innym , łatwiej przyjdzie nam zrozumieć, czy dany akt konformizmu w naszym własnym życiu jest mądry czy głupi.

Informacyjny wpływ społeczny to po prostu wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza. Dlaczego kierujemy się zdaniem innych ludzi? Ponieważ życie nie daje nam instrukcji zalecających, co robić i jak się zachowywać. Ponadto Świat społeczny jest często niejasny i niedookreślony, a w wielu sytuacjach nie wiemy co myśleć , jak zareagować, toteż mamy na szczęście dostęp do bardzo dobrego i użytecznego źródła wiedzy jaki jest zachowanie innych ludzi. Niekiedy konformizm informacyjny nie sprawdzi się, np. w przypadku, gdy inni są źle poinformowani, a my będziemy przejmować te same pomyłki i ich niewłaściwą, niezgodną z faktem interpretację.

Psychoza tłumu

To inny przykład krańcowego i źle skierowanego informacyjnego wpływu społecznego. Jest to pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez żadnej fizycznej przyczyny. Ta forma indukowania zwykle zaczyna się tak, że jedna osoba informuje innych o pojawieniu się u niej pewnych dolegliwości fizycznych. Najczęściej tacy ludzie żyją pod wpływem jakiegoś stresu. Ich otoczenie formułuje wtedy opinie, które wydają się racjonalnym wytłumaczeniem stwierdzonej choroby. To wyjaśnienie, a więc nowa definicja sytuacji, rozprzestrzenia się i coraz więcej osób zaczyna sądzić, że odczuwa te sam objawy.

Przykład: Historia „ widma znieczulenia” zaczęła się w Mattoon, w stanie Illinois nocą we wrześniu 1944 roku. Pewna kobieta zawiadomiła policję, że koś otworzył okno w jej łazience i opryskał ją gazem o mdlącym, słodkim zapachu, co częściowo sparaliżowało jej nogi i sprawiło, że źle się poczuła. Wkrótce zgłoszono inne podobne przypadki i policja podjęła wysiłki na wielką skalę, by złapać nieuchwytnego „gazera”. Liczba podobnych incydentów rosła, aż doszła do 7 w ciągu nocy. Byli nawet tacy, co utrzymywali, że widzieli napastnika i słyszeli odgłos rozpylanego gazu. Wkrótce do pracy przystąpili eksperci w wykrywaniu przestępstw, którzy przeprowadzili analizy kawałków materiałów nasączonych gazowymi chemikaliami oraz sprawdzali rejestry pacjentów zwolnionych ostatnio ze szpitali psychiatrycznych. Wkrótce informacja o „widmie znieczulenia” w Mattoon pojawiła się w gazetach w całych Stanach Zjednoczonych. Po dziesięciu dniach napięcia i emocji, kiedy wciąż nie odnaleziono żadnych konkretnych śladów, policja zaczęła mówić o „fantazji”, a niektóre gazety pisały o „masowej histerii”. Wówczas momentalnie epizod „ widma znieczulenia” się zakończył.

Specjaliści stwierdzili, że informacyjny wpływ społeczny zaistniał przede wszystkim poprzez media. Niewiele osób się znało nawzajem, więc ta informacja nie mogła się rozprzestrzeniać przekazywana pomiędzy nimi. Krzykliwe nagłówki i sensacyjne artykuły w gazetach były środkiem, przez który nową definicję sytuacji podano do wiadomości publicznej. Na szczęście środki masowego przekazu mogą też szybko stłumić szerzenie indukcji poprzez przekazywanie logicznych wyjaśnień niejasnych zdarzeń.

Kiedy ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu ?

Przeanalizujmy sytuacje, w których ludzie najczęściej zachowują się konformistycznie właśnie z powodu informacyjnego wpływu społecznego.

1. Kiedy sytuacja jest niejasna.

Jest to najbardziej istotna kwestia dla stwierdzenia czy ludzie wykorzystują siebie nawzajem jako źródło informacji. Jeżeli nie jesteś pewien poprawnej odpowiedzi, właściwego zachowania czy słusznej idei, będziesz bardziej otwarty na wpływ innych. Im masz mniej pewności, tym bardziej ufasz.Pisaliśmy ostatnio o Jonestown. W tej historii Jim Jones osiągnął taką siłę perswazji, że ludzie pozwolili mu definiować rzeczywistość. Przykłady kontroli umysłu „ prania mózgu” są skrajnymi przykładami informacyjnego wpływu społecznego.

2. Kiedy sytuacja jest kryzysowa

Kiedy zaistnieje jakiś kryzys , zwykle nie mamy czasu, aby się dokładnie zastanowić, co powinniśmy robić. Musimy działać natychmiast. Owładnięci paniką, obserwujemy co robić będą inni. Niestety, ci których naśladujemy też są przestraszeni i często nie zachowują się racjonalnie.

3. Kiedy inni ludzie są ekspertami

Zwykle jest tak, że im większym ekspertem jest dana osoba i im większa ma wiedzę, tym jej zachowanie jest bardziej wartościowe jako wskazówka w niejasnej sytuacji. Eksperci jednak, nie zawsze są rzetelnym źródłem informacji.

Opieranie się informacyjnemu wpływowi społecznemu.

Pewność, że inni pomogą nam zdefiniować wydarzenia dziejące się wokół nas, może okazać się pożyteczna, ale może też doprowadzić do tragedii. W jaki sposób możemy dowiedzieć się, kiedy inni są dobrym źródłem informacji, a kiedy powinniśmy oprzeć się ich definicji danej sytuacji? Trzeba pamiętać przede wszystkim, że sprzeciwianie się niesłusznemu i niewłaściwemu informacyjnemu wpływowi społecznemu jest możliwe. Gdy znajdziesz się w niejasnej sytauacji i zorientujesz się, że patrzysz na innych i słuchasz ich – zadaj sobie kilka kluczowych pytań:

• Czy ci ludzie wiedzą więcej niż ja wiem o tym, co się tutaj dzieje?
• Czy jest w pobliżu ekspert, czyli ktoś kto powinien wiedzieć o tym więcej?
• Czy działania tych ludzi wydaja się sensowne?
• Czy jeżeli zachowam się też w taki sposób, nie będzie to wbrew mojemu zdrowemu rozsądkowi albo wbrew mojemu wewnętrznemu rozeznaniu co jest dobre, a co złe?

Normatywny wpływ społeczny: potrzeba bycia zaakceptowanym

Jest jeszcze jeden aspekt konformizmu – poza potrzebą posiadania informacji powód, który sprawia, ze zmieniamy swoje zachowanie i upodabniamy się do innych. W tym przypadku zachowujemy się konformistycznie po to, by być zaakceptowanym przez innych ludzi i do nich podobnym. Podporządkowujemy się normom społecznym grupy,

które są ukrytymi (a czasem wyrażonymi wprost) regułami dotyczącymi akceptowanych zachowań, wartości i przekonań. Jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, że poczucie społecznej wspólnoty jest podstawową potrzebą człowieka, nie może dziwić, że często zachowujemy się konformistycznie po to, by zostać zaakceptowanym.

Konformizm z powodów normatywnych pojawia się wtedy, gdy upodobniamy swoje zachowanie do zachowania innych nie dlatego, że służą nam oni jako źródło informacji, ale dlatego, że nie chcemy skierować na siebie czyjejś uwagi, nie chcemy być wyśmiani, popaść w kłopoty albo zostać odrzuceni.

Konsekwencje opierania się normatywnemu wpływowi społecznemu

Jednym ze sposobów oceny siły normatywnego wpływu społecznego jest obserwacja sytuacji, gdy ludzie potrafią się mu oprzeć. Co stanie się, jeżeli człowiek odmówi tego, o co prosi go grupa i w ten sposób naruszy grupowe normy ? Grupy społeczne mają spore doświadczenie w tym , jak przywołać nonkonformistów do porządku. Nic więc dziwnego, że tak często ulegamy naciskom normatywnym.

Normatywny wpływ społeczny w codziennym życiu.

Normatywny wpływ społeczny działa na wielu poziomach naszego życia. Odzież, którą nosimy to tylko jeden przykład. Przykładem normatywnego wpływu społecznego są też dziwactwa. Pewne rodzaje aktywności albo pewne obiekty mogą nagle stać się popularne i porwać całe kraje. Hula-hoop to zabawka, którą w latach pięćdziesiątych trzeba było mieć. W przeciwnym razie narażałeś się na społeczny ostracyzm. Formą normatywnego wpływu społecznego jest zmuszanie kobiet do podporządkowania się kulturowej definicji atrakcyjnego ciała

Informacyjny wpływ społeczny może być mechanizmem, za pomocą którego kobiety uczą się, jakie ciało uważane jest za atrakcyjne w ich kulturze i czasie, w którym żyją. Normatywny wpływ społeczny pomaga natomiast tłumaczyć ich próby stworzenia takiego ciała poprzez stosowanie diety, aż do zaburzeń łaknienia takich jak anoreksja czy bulimia.

Bezrefleksyjny konformizm normatywny: działanie na zasadzie automatycznego pilota.

Jak już ustaliliśmy, normatywne naciski na zachowania konformistyczne mogą być bardzo silne, a gwałcenie tych norm może mieć rozmaite konsekwencje. Jest jeszcze jeden powód posłuszeństwa normom społecznym. Czasami są tak zakorzenione, że zostają uznane za poprawne sposoby zachowania.

Jedną z norm, której często podporządkowujemy się zbyt refleksyjnie jest norma wzajemności, która stwierdza, że jeżeli ludzie zrobią coś dla nas miłego, jesteśmy zobowiązani uczynić coś miłego dla nich.

Norma wzajemności: norma społeczna, która stwierdza, że jeżeli otrzymujesz coś dobrego od innej osoby, to jesteś zobowiązany odpłacić jej tym samym (zachować się podobnie).

Istotny jest również aspekt emocji związanych z daną grupą. Teoria wpływu społecznego przewiduje, że konformizm powinien wzrastać wtedy, gdy wzrasta siła i bezpośredniość. To oczywiste, że im grupa będzie dla nas bardziej ważna i im częściej będziemy się z nią spotykać, tym jest bardziej prawdopodobne, że będziemy podporządkowywać się normatywnym naciskom.

Możemy się opierać niewłaściwemu konformizmowi z powodów normatywnych będąc bardziej rozważnym wobec presji normatywnej i poprzez zarabianie (w czasie) na kredyt zaufania ze strony grupy, których członków cenimy. Choć może się też w pewnych warunkach pojawić wpływ mniejszości, gdy mniejszość członków grupy wpływa na przekonania i zachowanie większości.