Kornelia Bagińska
Koherencja w psychologii oznacza spójne poczucie globalnej orientacji człowieka. Wyraża ona stopień uczucia pewności, że wszelkie bodźce napływające w ciągu naszego życia z otoczenia wewnętrznego oraz zewnętrznego mają charakter łatwy do przewidzenia i zrozumienia. Ponadto muszą być spełnione konkretne warunki, aby można było mówić o koherencji. Otóż, dostępne powinny być zasoby, które pozwolą danej osobie sprostać różnym wymaganiom stawianym przez napływające z otoczenia bodźce. Wymagania te powinny być dla danej osoby wyzwaniem wartym wysiłku oraz zaangażowania. Mówiąc prostszym językiem, koherencja jest po prostu uczuciem pewności, że to co nas otacza łatwo przewidzieć i że mamy ku temu silne podstawy. To oznacza, że na przykład dane zjawisko wystąpiło już w przeszłości kilkukrotnie, więc możemy uważać, że znów się pojawi w przyszłości.
Pojęcie koherencji jest zazwyczaj stosowane w psychologii zdrowia, jako nazwa czynnika profilaktycznego. Psychologowie dzielą to uczucie na kilka części. Po pierwsze, musi pojawić się tak zwany czynnik zaradności, czyli uczucie możliwości sprostania przez daną jednostkę wymaganiom stawianym przez otaczający ją świat. Jeżeli pojawi się co najmniej kilka takich czynników, to dana osoba może przenieść to wrażenie przewidywalności na całe swoje życie. W jej mózgu tworzy się wtedy poczucie przewidywalności zdarzeń, a co za tym idzie możliwości sprostania im. Innym elementem teorii kohernecji jest wspomniana już zrozumiałość. Polega ona na postrzeganiu przez człowieka wszystkich napływających informacji jako przewidywalnych oraz łatwych do zrozumienia. Trzeci warunek koherencji to uczucie sensowności. Osoba, którą cechuje wysokie poczucie sensowności, szczególnie chętnie podejmuje wszelkie wyzwania, a także wkłada wysiłek w rozwiązywanie napotykanych na swojej drodze problemów. Ten składnik uczucia koherencji jest motywacyjny. Z drugiej strony poczucie braku sensu przyczynia się często do zaniechania podstawowych działań. Toteż istotne jest, aby we wszystkim co się robi ujrzeć jakiś cel.
Koherencja jest elementarnym uczuciem w teorii salutogenezy stworzonej przez Aarona Antonovsky’ego. Autor tej koncepcji uważał, że osoby o silnym poczuciu koherencji posiadają tendencję do zachowań prozdrowotnych. Oczywiście ma to bezpośredni związek z założeniami wymienionymi powyżej. To oznacza, że osoba, która widzi ogromny sens oraz czuję motywację na przykład do spożywania organicznego jedzenia, zgodnie z warunkami teorii będzie takie właśnie jedzenie spożywać. Zdaniem Antonovsky’ego, cała teoria uczucia koherencji mogłaby doskonale służyć do wykrywania nowych zasad rządzących odpornością człowieka na chorobę. Autor teorii zauważył także że pomiędzy zdrowiem a chorobą istnieje tak zwane kontinuum różnych stanów, które należy rozumieć w sposób całościowy, jako dynamiczny proces realizacji wymagań i zasobów. Istotną rolę odgrywa także tutaj czynnik stresogenny, który wpływa w bezpośredni sposób na podejmowane przez każdą osobę decyzje.
Koherencja w psychologii oznacza także poczucie spójności wielu różnych aspektów życia. To oznacza, że jeżeli ktoś zdrowo się odżywia i uprawia sport, to raczej nie będzie palił papierosów. Oczywiście każdy ma prawo robić co chce i jego działania wcale nie muszą być spójne. Jednak teoria stworzona przez Antonovsky’ego zakłada właśnie taki schemat, w którym wszystkie nasze działania współgrają ze sobą tworząc logiczną całość. Na tym prostym przykładzie łatwo więc zauważyć, że osobom koherentnym żyje się zdrowiej. Otóż, dobroczynny wpływ koherencji, polega przede wszystkim na tym, że zapobiega ono nadmiernemu przekształcaniu się codziennego lęku i napięcia, które są nieodłącznym towarzyszem naszego życia, w szkodliwy dla naszego zdrowia psychofizycznego stres. Dzięki temu zapewnia ono lepsze funkcjonowanie tym bardziej koherentnym jednostkom.
Podsumowując, czasami warto przemyśleć czy nasze codzienne działania są ze sobą spójne. Niekiedy przecież robimy różne rzeczy, a potem zupełnie nie wiemy dlaczego tak właśnie postąpiliśmy. Oczywiście każdemu zdarzają się różne odstępstwa od stylu życia, jaki stara się prowadzić. Jednak warto zastanowić się nad tym czy podstawowe działania, podejmowane każdego dnia w pełni współgrają ze sobą.
