Ekstremalna izolacja

Badacze nie od dziś interesują się tym, co się dzieje z psychiką człowieka, który w skutek różnych okoliczności znajduje się w trudnej, a często wręcz ekstremalnej sytuacji. Być może pamiętacie głośną sprawę, która kilka lat temu miała miejsce w Chile, gdzie 33 górników przez ponad dwa miesiące przebywali uwięzieni prawie 700 metrów pod ziemią. Odcięci od świata i pozbawieni wielu bodźców, byli za to narażeni na lęk, duchotę, wysoką temperaturę, a także zwykłą nudę. A jeszcze wcześniej, bo w 1972 roku miała miejsce tragedia urugwajskich pasażerów, którzy przeżyli katastrofę samolotową i wylądowali
w wysokich górach Andach. Dokładnie 71 dni musieli walczyć ze śniegiem, mrozem, własnym ciałem i swoją psychiką. Jedynie połowie z nich udało się przetrwać, a żeby przeżyć musieli żywić się ciałami zmarłych osób. Historie, które dla nas brzmią tak bardzo niewiarygodnie, wręcz jak z amerykańskiego filmu – naprawdę miały miejsce, choć są dla nas tak odległe. Wszyscy ci ludzie zostali postawieni w tak ekstremalnej sytuacji psychologicznej, do której możemy przypisać pojęcia takie jak deprywacja[1], izolacja, maksymalne zredukowanie bodźców zmysłowych i społecznych, zwątpienie i osamotnienie.

Badania kanadyjskiego psychologa Donalda Hebba dowiodły, że brak dopływu informacji ma na nas negatywny wpływ. Odnotowano cztery rodzaje konsekwencji związanych
z deprywacją sensoryczną, przy czym dwa pierwsze wywołują największy stres, a są to: redukcja możliwości strukturalizacji bodźca, czyli pozbawienie bodźca sensu i znaczenia oraz redukcja poziomu bodźca do minimum. Podczas sytuacji, w której dopływ bodźców jest zaburzony, znajdujące się w niej osoby mają problemy z percepcją, podstawowymi procesami myślowymi oraz pamięcią. Ponadto doświadczają oni halucynacji i snów na jawie, a także silnych napięć. W wyniku tego dezintegrują się procesy mózgowe, a każdy choćby mały uszczerbek informacji zdaje się być niejako nagrodą.

Oczywiście w zależności od charakteru i temperamentu ludzi, mogą oni te same sytuacje przeżywać na nieco inny sposób. Nie bez znaczenia pozostaje również wielkość i skład grupy, w której przebywają. Niemniej jednak człowiek jak wody do życia potrzebuje również informacji i bodźców.

Aby nasz mózg funkcjonował prawidłowo potrzebujemy go bez przerwy stymulować. Można to porównać nawet do złamanej ręki, która będąc unieruchomiona w gipsie przez dłuższy czas, w momencie gdy zostaje „uwolniona” potrzebuje trochę czasu, aby „przypomniała” sobie jak się pracuje. Dzieje się tak, ponieważ mięśnie są zastałe, a przez jakiś okres nic nie robiły i nie ma znaczenia fakt, iż przez całe życie posługiwaliśmy się nią dzień w dzień. To chwilowe wyłączenie ruchu sprawiło, że trzeba sobie przypomnieć prawie na nowo jak zginać palce. Wobec czego obojętnie czy naturalne czy laboratoryjne warunki odcinają nam dostęp do bodźców, w każdym przypadku implikuje to wysoki poziom stresu psychologicznego. Głód sensoryczny powoduje, że tracimy ważne dla nas źródło wsparcia oraz gratyfikacji emocjonalnej, a to wszystko oprócz stresu wywołuje również zmienność nastroju, a nawet depresję.

Może niektórzy z Was znają eksperyment, który miał miejsce w latach 60. ubiegłego wieku. Zebrano wtedy grupę studentów, którym za każdy dzień bezczynnego leżenia w wygodnych łóżkach płacono po 20 dolarów. Jednak uczestniczy badania mieli na oczach opaskę, ich przedramiona były unieruchomione, a na całe ciało nałożone były specjalne cylindry, które sprawiały, że nie doświadczali oni żadnych wrażeń czuciowych. Ponadto na uszy nałożono im wygłuszające słuchawki, w których był jedynie jednostajny szum. Marzenie każdego zapracowanego 30-to latka ? Ani trochę! Studenci już po kilkudziesięciu godzinach zażądali, aby przerywać eksperyment skarżąc się na dezorientację, halucynacje i silne napięcie oraz lęk. W dzisiejszych czasach takie badania są już zabronione, pewnie już wiecie dlaczego.