Zaburzenie depersonalizacji związane jest z zaburzeniami spostrzegania, które polega na zmienionym odczuwaniu samego siebie – jednostka może mieć wrażenie, iż obserwuje swoje życie z zewnątrz oraz funkcjonuje poza własnym ciałem. Warto jednak pamiętać, że nie musi być to stan długotrwały. Co więcej, często doświadczają go osoby zdrowe psychicznie i może stanowić on odpowiedź na stresujące sytuacje. Przyjrzyjmy się więc bliżej objawom oraz przyczynom depersonalizacji.
Opis i objawy depersonalizacji
Depersonalizacja zazwyczaj występuje wraz z derealizacją (poczuciem nierealności otaczającego świata) i polega na zakłóceniach w postrzeganiu własnej osoby oraz wrażeniu odcięcia od własnego ciała, emocji. Wówczas przyjęcie perspektywy obserwatora jest dominujące, można odczuwać również nierealność własnej tożsamości oraz poszczególnych części ciała. Objawami dodatkowymi mogą być zawroty głowy, nieuzasadnione poczucie lęku, natłok myśli. Osoba dotknięta zaburzeniem przyjmuje rolę widza w doświadczaniu własnego życia oraz postrzega swoje uczucia jako nieprawdziwe, sztuczne. Depersonalizacja nie ma jednak charakteru urojenia, przyrównać ją jednak można do przeżywania snu na jawie. Charakter zaburzenia nie jest jednak określany jako przyjemny. Ponadto, najczęściej jednostka ma świadomość, iż przeżywany stan to jedynie złudzenie – stan tymczasowy. Zastanawia się ona również, czy inni ludzie postrzegają rzeczywistość w podobny sposób, kim są i jak właściwie można określić naszą egzystencję. Jeśli stan ma związek z derealizacją, czyli zespołem depersonalizacji-derealizacji, chory postrzega świat jako scenę teatralną bądź plan filmowy, na który spogląda z zewnątrz. Charakterystyczne jest też uczucie sztuczności obiektów oraz zdarzeń, poczucie braku wpływu na rzeczywistość. Paradoksalnie może się to okazać niezwykle niebezpieczne dla chorego, ponieważ może on podejmować próby uświadomienia sobie realności świata i przez to dokonywać przeróżnych niebezpiecznych czynów. Jednak wówczas jednostka musi równolegle doświadczać zaburzeń schizofrenicznych.
Przyczyny zaburzenia
Depersonalizację zalicza się do grupy zaburzeń dysocjacyjnych – nerwicowych. Stanowi ona objaw psychopatologiczny i często związany jest z występowaniem innych chorób psychicznych – np. schizofrenii, depresji czy zaburzeń nerwicowych, odnotowywana jest też w napach przed i po objawach padaczkowych. Ponadto, częściej obserwowana jest u osób, które nadużywały różnorodnych środków psychoaktywnych i w związku z tym przyczyniły się do zaburzenia działania neuroprzekaźników. Może być ona również z odpowiedzią organizmu na traumatyczne wydarzenia (np. wypadki, urazy głowy, śmierć bliskich osób) bądź być związana z życiem w ciągłym stresie. Należy jednak zaznaczyć, iż występowanie zespołu depersonalizacjo-derealizacji wiąże się ze zdecydowanie większą nierównowagą psychiczną w organizmie, przybiera postać przewlekłą i wyzwala w chorym poczucie osamotnienia i zagrożenia.
Leczenie depersonalizacji
Zdarza się, że jednostki dotknięte procesem depersonalizacji nie mają świadomości, co im dolega i dlaczego doświadczają tego typu objawów. Warto więc pamiętać, iż zazwyczaj zaburzenie ustępuje samoistnie, szczególnie jeśli ich występowanie wiąże się z zażywaniem środków psychoaktywnych bądź jest odpowiedzą na przeciążenie systemu nerwowego. Wówczas należy przeczekać ten stan. Jeżeli jednak depersonalizacja wiąże się z występowaniem pozostałych zaburzeń, to jej leczenie dostosowywane jest do charakteru występującej choroby psychicznej. Zazwyczaj związane jest to z odpowiednią farmakoterapią oraz psychoterapią. Farmakoterapia opiera się zwykle na SSRI, stabilizatorach nastroju, lekach przeciwpsychotycznych. Ważne jest również ograniczenie stresorów oraz prowadzenie zdrowego trybu życia (techniki relaksacyjne, ćwiczenia fizyczne), ponieważ okresowe zaburzenia mogą być związane z przeciążeniem organizmu.
Należy zaznaczyć, iż pacjenci doświadczający zaburzenia związanego z występowaniem schizofrenii nie są krytycznie nastawieni do swoich osądów, to znaczy – mają wrażenie, że są one prawdziwe. Z kolei reszta chorych jest świadoma nierealności swoich doświadczeń.
Podsumowanie
Depersonalizacja, a szczególnie zespół depersonalizacyjno-derealizacyjny to poczucie oderwania od własnego ciała, życia oraz świata oraz przyjmowanie roli obserwatora zdarzeń. Często jest odpowiedzią organizmu na zespół stresu pourazowego, pozostałe choroby psychiczne, środki odurzające. Najczęściej jest odczuwany jako bardzo nieprzyjemne doświadczenie – bycie poza rzeczywistością oraz brak wpływu na własną egzystencję. Często przyczynia się do pytań o sferę egzystencjalną jednostki oraz realność wszelkiej materii. Wówczas stan może znacząco wpływać na funkcjonowanie danej osoby oraz wyzwalać coraz większe poczucie lęku. Inaczej jest w przypadku okresowych stanów depersonalizacji, które szybko mijają, nie są groźne oraz nie przyczyniają się do napięcia psychicznego. Zazwyczaj występują one w przypadku przeciążeń organizmu bądź jako odpowiedź na spożycie środków uzależniających.
Jedna odpowiedź
Byłam uzależniona od alkoholu i często sięgałam po inne używki. Po terapii w Psychologgi udało mi się rzucić używki i wrócić do normalnego życia, ale po jakimś czasie zaczęłam odnosić wrażenie, że jestem jakby… to było takie wrażenie, jakby świat biegł beze mnie, a ja bym się tylko mu przyglądała. Często było jak w snach, że jakby patrzyłam na siebie, na swoje ciało z boku i było dla mnie jakieś obce, jakby znajome, ale przecież nie moje. Wkrótce wróciłam do Psychologgi, gdzie terapeutka stwierdziła, że stan, w którym się obecnie znajduję to depersonalizacja, która często jest wynikiem jakiejś traumy albo następstwem uzależnienia. Jestem teraz w trakcie terapii i uczęszczam także na zajęcia z medytacji, które gorąco polecam, bo naprawdę pomagają poznać siebie.